Dikolo le dikolo tse di golwane tsa batho bantsho mo hisitoring

Go ya ka hisitori dikholetšhe le diyunibesithi tsa Bantsho (HBCUs) ke ditheo tsa thuto e kgolwane kwa United States tse di neng tsa tlhongwa pele ga Molao wa Ditshwanelo tsa Baagi wa 1964 ka maikaelelo a go direla Maaforika a Amerika. Bontsi bo kwa Borwa jwa United States mme bo ne jwa tlhongwa ka nako ya Kagosešwa (1865–1877) morago ga Ntwa ya Selegae ya Amerika. Maikaelelo a bone a ntlha e ne e le go tlamela ka thuto go Maaforika-Amerika mo motlheng o bontsi jwa dikholetšhe le diyunibesithi kwa United States di neng di sa letle baithuti ba Bantsho go ikwadisa.

Mo dingwageng lekana le lekgolo le legolo ga go fedisiwa ga bokgoba jwa Amerika ka 1865, mo e ka nnang dikholetšhe lefelo le diyunibesithi kwa Borwa jwa United States di ne di thibela Maaforika otlhe a Amerika go tsena kaka go ne go tla ga go ya ka me tselao ya ga Jim Crow Borwa, fa ditheo kwaye kwaga di go yang batho ba bantsho. Di-HBCU tse di kwa godimo di ne tsa tla gore go nne le ditshenyegelo tse dintsi go ya kwa Maaforika le kwa Amerika le kwa Maaforika-Amerika. Ka nna tsa bo 1950 le bo 1960, go kgaoganya batho ka lotso mo thutong go neng go gapelediwa semolao ka rona go ne go thibetswe go ralala Borwa (le gongwe le gongwe kwa United States), mme go ne ga amogelwa dipholisi tse dingwe tsa go sa tlhaole.

Go ne ga tswa mo di-HBCU mo dingwageng di le 101 kwa United States (go ne ga nna le 121 ka 1930), go ne ga nna le di-HBCU tse di neng di le kwa United States, go ne ga nna le di-HBCU tse di neng di le kwa United States. 27 e neelana o ne a le bongaka, 52 e neela e neela e le masetase, 83 e neela e neela e ne e le bachelor, mme 38 e ne e le didikirii tsa tsa associate. Di-HBCU di na le dithuto tse dingwe tse di tla nnang 20% ​​ya puisano ya dithuto tse dingwe le 25% ya dipuisano tsa STEM tsa Maaforika a Amerika. Go ne ga tshwarwa puisano le HBCU gore Martin Luther King Jr., Kgotlatshekelokgolo ya United States le bong Thurgood Marshall, motlatsaporesidente wa pele wa United States le bong Kamala Harris.

Hisetori

Sekolo se se golwane ya Cheyney ya Pennsylvania e ne ya tlhongwa ka 1837 e le Setheo sa Basha ba Mmala, mme seno se ne sa dira gore e nne HBCU ya bogologolo go gaisa tsotlhe mo nageng .

Ditheo tsa poraefete

Di-HBCU tse di tlhomilweng pele ga Ntwa ya Selegae ya Amerika di akaretsa sekolo se se golwane ya Cheyney ya Pennsylvania ka 1837,sekolo se se golwane ya Kgaolo ya Columbia (e ka nako eo e neng e itsiwe jaaka Sekolo sa Baepi sa Basetsana ba Mmala) ka 1851, le sekolo se se golwane ya Lincoln ka 1854. sekolo se se golwane ya Wilberforce le yone e ne ya tlhongwa pele ga Ntwa ya Selegae ya Amerika. sekolo se se golwane e ne ya tlhongwa ka 1856 ka tirisanommogo fa gare ga Kereke ya Episcopal ya Methodist ya Aforika ya Ohio le Kereke ya Episcopal ya Methodist e bontsi jwa yone e neng e le ya basweu.

Di-HBCU di ne di baka dikganetsano mo dingwageng tsa tsone tsa ntlha. Kwa Kopanong ya Bosetšhaba ya 1847 ya Batho ba Mmala le Ditsala tsa Bone, babui ba ba tumileng ba Bantsho e bong Frederick Douglass, Henry Highland Garnet le Alexander Crummell ba ne ba ngangisana ka go tlhokega ga ditheo tse di ntseng jalo, mme Crummell a ne a nganga gore di-HBCU di ne di tlhokega go tlamela ka kgololesego ya go tlhaolwa, mme Douglass le Garnet ba ne ba nganga gore batho ba bantsho ba ne ba tla tlhaolwa. Bontsi jwa kopano bo boutetse gore di-HBCU di tshwanetse go engwa nokeng.

Bontsi jwa di-HBCU di ne tsa tlhongwa kwa Borwa morago ga Ntwa ya Selegae ya Amerika, gantsi di thusiwa ke mekgatlho ya barongwa ba bodumedi e e neng e le kwa Bokone, segolobogolo Mokgatlho wa Barongwa ba Amerika. Biro ya Freedmen e nnile le seabe se segolo mo go tlameleng ka matlole a dikolo tse dišwa.

Sekolo se se golwane ya Atlanta – e jaanong e leng Yunibesithi ya Clark Atlanta – e ne ya tlhongwa ka Lwetse 19, 1865, e le HBCU ya ntlha kwa Borwa jwa United States.Sekolo se se golwane ya Atlanta e nnile setheo sa ntlha sa dialogane go abela Maaforika a Amerika didikirii mo setšhabeng le sa ntlha go abela Maaforika a Amerika didikirii tsa bachelor kwa Borwa; Clark College (1869) e ne e le kholetšhe ya ntlha ya setšhaba ya dingwaga di le nne ya botsweretshi jo bo gololesegileng go direla baithuti ba Maaforika-Amerika. Bobedi jo bo ne jwa kopana ka 1988 go bopa sekolo se se golwane ya Clark Atlanta.Sekolo se se golwane ya Shaw, e e neng ya tlhongwa ka Sedimonthole 1, 1865, e ne e le HBCU ya bobedi go tlhongwa kwa Borwa. Ngwaga wa 1865 gape o ne wa bona motheo wa Kholetšhe ya Storer (1865–1955) kwa Harper's Ferry, kwa Virginia Bophirima.Khamphase ya pele ya ga Storer le dikago tsa yone fa e sa le ka nako eo di tsentswe mo Phakeng ya Bosetšhaba ya Hisitori ya Harpers Ferry.

Dingwe tsa dikolo tseno di ne tsa feleletsa e le dikol tsa puso ka thuso ya puso.

Ditheo tsa setšhaba

Ka 1862, Molao wa Morrill wa puso ya bofederale o ne o tlamela ka dikholetšhe tsa thebolelo ya lefatshe mo nageng nngwe le nngwe. Ditheo tsa thuto tse di neng di tlhomilwe ka fa tlase ga Molao wa Morrill kwa Bokone le Bophirima di ne di buletswe Bantsho ba Amerika. Mme dinaga di le 17, mo e ka nnang tsotlhe kwa Borwa, di ne di tlhoka gore ditsamaiso tsa tsone tsa morago ga ntwa ya selegae di kgaoganngwe mme di kgaphe baithuti ba Bantsho kwa thoko mo dikholetšheng tsa tsone tsa kabo ya lefatshe. Ka dingwaga tsa bo 1870, Mississippi, Virginia, le Carolina Borwa mongwe le mongwe o ne a abela kholetšhe ya Maaforika a Amerika maemo a le mangwe a go newa lefatshe: Yunibesithi ya Alcorn, Setheo sa Hampton, le sekolo se se golwane ya Claflin, ka go latelana. Fa e araba, Congress e ne ya fetisa Molao wa bobedi wa Morrill wa 1890, o o itsegeng gape jaaka Molao wa Kholetšhe ya Temothuo wa 1890, o o neng o batla gore dinaga di tlhome kholetšhe e e farologaneng ya kabelo ya lefatshe ya baithuti ba Bantsho fa ba ne ba kgaphelwa thoko mo kholetšheng e e leng teng ya kabelo ya lefatshe. Bontsi jwa di-HBCU di ne tsa tlhongwa ke dinaga go kgotsofatsa Molao wa Bobedi wa Morrill. Dikolo tseno tsa thebolelo ya lefatshe di tswelela go amogela matlole a puso ngwaga le ngwaga a ditiro tsa tsone tsa patlisiso, katoloso, le go fitlhelela batho.

Ditheo tse bontsi jwa tsone e leng tsa Bantsho

Ditheo tse di nang le Bantsho thata (PBI) ke ditheo tse di sa fitlheleleng tlhaloso ya semolao ya di-HBCU, mme di direla thata Maaforika a Amerika. Dikai dingwe tsa di-PBI ke Yunibesithi ya Naga ya Georgia, sekolo se se golwane Naga ya Chicago, sekolo se se golwane ya Trinity Washington, le Kholetšhe ya Baagi ya Philadelphia.

Metshameko

Ka dingwaga tsa bo 1920 le bo 1930, go ya ka hisitori dikholetšhe tsa Bantsho di ne tsa nna le kgatlhego e e maatla mo diatleletiking. Metshameko e ne e atologa ka bonako kwa diyunibesithing tsa puso, mme go ne ga thapiwa dinaledi di le mmalwa fela tsa Bantsho koo. Makwalodikgang a lobelo a ne a akgola katlego ya diatleletiki e le sesupo sa kgatelopele ya lotso. Dikolo tsa bantsho di ne di thapa bakatisi, di thapa le go tlhagisa baatlelete ba dinaledi, mme tsa tlhoma diligi tsa tsone.

Batshabi ba Bajuta

Ka dingwaga tsa bo 1930, batlhalefi ba le bantsi ba Bajuta ba ba neng ba tshaba Yuropa morago ga go tlhatloga ga ga Hitler le melao e e kgatlhanong le Bajuta kwa Jeremane ya Bonasi ya pele ga ntwa morago ga go tlhatlosiwa ga ga Hitler mo pusong ba ne ba fudugela kwa United States mme ba bona tiro ya go ruta kwa dikholetšheng tsa Bantsho tse di kileng tsa nna teng. Segolobogolo, 1933 e ne e le ngwaga o o gwetlhang mo baruteging ba le bantsi ba Bajuta ba ba neng ba leka go tshaba dipholisi tsa Bonasi tse di neng di ntse di gatelela, segolobogolo morago ga gore go fetisiwe molao o o ba amogang maemo a bone kwa diyunibesithing. Bajuta ba ba neng ba batla kwa ntle ga Jeremane ba ne ba sa kgone go bona tiro kwa dinageng tse dingwe tsa Yuropa ka ntlha ya masetlapelo a a tshwanang le Ntwa ya Selegae ya Spain le go nna kgatlhanong le Bajuta ka kakaretso kwa Yuropa. Kwa US, ba ne ba solofetse go tswelela ka ditiro tsa bone tsa thuto, mme kwa ntle ga ba le mmalwa fela, ba ne ba sa amogelwe thata mo ditheong tsa maemo a a kwa godimo kwa Amerika ya motlha wa Kgatelelo ya Maikutlo, e le yone e neng e na le mowa wa yone wa go nna kgatlhanong le Bajuda.

Ka ntlha ya ditiragalo tseno, go feta peditharong ya legoro le le neng le thapilwe kwa di-HBCU tse dintsi go tloga ka 1933 go ya go 1945 le ne le tlile kwa United States go tla go tshaba Jeremane ya Bonasi. Di-HBCU di ne di dumela gore baporofesara ba Bajuda e ne e le legoro la botlhokwa le le neng le tla thusa go nonotsha go ikanyega ga ditheo tsa bone. Di-HBCU di ne di na le tumelo e e tiileng mo go farologaneng le go naya tshono go sa kgathalesege gore ke morafe ofe, bodumedi bofe, kgotsa naga e ba tswang kwa go yone. Di-HBCU di ne di buletswe Bajuda ka ntlha ya dikgopolo tsa bone tsa mafelo a go ithuta a a lekanang. Ba ne ba batla go tlhama tikologo e mo go yone batho botlhe ba neng ba ikutlwa ba amogelesegile go ithuta, go akaretsa le basadi.

Ntwa ya Lefatshe II

Di-HBCU di ne tsa thusa thata mo ntweng ya United States. Sekai sengwe ke sa sekolo se segolo ya Tuskegee kwa Alabama, kwa Bafofane ba Tuskegee ba neng ba katisiwa le go tsena ditlelase gone.