Kgwedi ya ditso tsa bantsho

Kgwedi ya ditso tsa Bantsho ke kgwedi ya segopotso e e ipelelwang ngwaga le ngwaga kwa Amerika, koo gape e itsegeng jaaka Kgwedi ya ditso tsa MaAforika a Amerika. E simolotse e le mokgwa wa go gakologelwa batho le ditiragalo tse di botlhokwa mo ditsong tsa diaspora tsa Aforika, kwa tshimologong e ne ya tsaya beke pele ga e nna temogo ya kgwedi go tloga ka 1970. E ketekwa ka Tlhakole kwa Amerika le Canada, koo e amogetsweng semmuso go tswa go mebuso, mme bosheng jaana e ne ya ketekwa gape kwa Ireland le United Kingdom kwa e ketekwang ka Phalane.

Tshimologo

Carter G. Woodson (1875–1950)

Beke ya ditso tsa Bantsho (1926)

Pele ga Kgwedi ya ditso tsa bantsho go ne ga tlhomiwa, ka 1926 kwa Amerika, fa mokwaladitso Carter G. Woodson le Association for the Study of Negro Life and History (ASNLH) ba ne ba itsise beke ya bobedi ya Tlhakole go nna "Beke ya ditso tsa Bantsho". Beke eno e ne ya tlhophiwa ka ntlha ya gore e ne e tsamaisana le letsatsi la matsalo la ga Abraham Lincoln ka Tlhakole a le lesome le bobedi le la ga Frederick Douglass ka Tlhakole a le lesome le bone, tse ka bobedi di neng di ketekwa ke baagi ba bantsho go tloga kwa bokhutlong jwa lekgolo la bolesome le boferabongwe la dingwaga. Sekai, ka Firikgong 1897, morutabana wa sekolo Mary Church Terrell o ne a tlhotlheletsa bogogi jwa dikolo ya Washington, D.C. go beela kwa thoko thapama ya letsatsi la matsalo a ga Douglass jaaka Letsatsi la Douglass go ruta ka botshelo jwa gagwe le tiro ya gagwe mo dikolong tsa setshaba tse di tlhaotsweng mo toropong. Mogopolo wa beke ga o ise o kwalwe, mme bakanoki ba amogela mabaka a mabedi a go tsalwa ga yone: temogo le botlhokwa. Ka 1915, Woodson o ne a tsaya karolo mo Lincoln Jubilee, moletlo wa dingwaga di le masome matlhano fa e sale a gololwa mo bokgobeng kwa Bronzeville, Chicago. Jubile ya selemo, e e neng ya ngoka diketekete tsa batho go tswa mo lefatsheng go tla go bona dipontsho tsa ngwao-boswa le setso, e ne ya kgatlha Woodson ka tlhokego ya go tsepamisa mogopolo mo ditsong tsa batho ba bantsho. O ne a etelela pele go tlhomiwa ga ASNLH kwa Chicago ka nako eo, kwa bokhutlong jwa Jubilee.

Mo tshimologong ya tiragalo e, makwalodikgang a Aferika le Maamerika a ne a ema nokeng thata. Go tswa mo kgatong ya ntlha ya tiragalo, kgatelelo e kgolo e ne ya bewa mo go rotloetseng go ruta ka tsela e e rulagantsweng ya ditso tsa bantsho ba Amerika mo dikolong tsa setshaba tsa lefatshe. Beke ya ntlha ya ditso tsa Bantsho e ne ya amogelwa ka tsibogo e e itumedisang, mme ya bona tirisanommogo ya maphata a thuto a dikgaolo tsa North Carolina, Delaware, le West Virginia gammogo le batsamaisi ba dikolo tsa toropo ya Baltimore, New York City, Philadelphia le Washington, D.C. Le fa go ne go ketekwa go le gonnye, Woodson o ne a tsaya tiragalo e e le "nngwe ya dikgato tse di itumedisang go gaisa tsotlhe tse di kileng tsa tsewa ke Mokgatlho". Dithulaganyo tsa go boelediwa ga tiragalo eno ya ngwaga le ngwaga di ne tsa tsweletswa.

Ka nako ya go simololwa ga Beke ya Ditso tsa Bantsho Woodson o ne a gatelela gore thuto ya Ditso tsa Bantsho e ne e le botlhokwa go netefatsa go falola ga bantsho mo setshabeng ka bophara:

Fa lotso lo sena ditso, ga lo na ngwao e e nang le mosola, e nna selo se se sa siamang mo mogopolong wa lefatshe, mme e mo kotsing ya go nyelediwa. Moindia wa Amerika ga a ka a tlogela rekoto epe e e tswelelang. O ne a sa anaanele botlhokwa jwa ngwao; O kwa kae gompieno? Bahebera ba ne ba anaanela botlhokwa jwa ngwao, jaaka Baebele ka boyone e supa. Le fa go ntse jalo, le fa lefatshe lotlhe le bogisiwa, o na le seabe se segolo mo tlhabololong ya rona.

Ka 1929, The Journal of Negro History e ne ya lemoga gore, kwa ntle ga tse pedi fela, batlhankedi ba maphata a puso a thuto a "kgaolo nngwe le nngwe e e nang le palo e kgolo ya batho ba bantsho" ba ne ba itsise barutabana ba kgaolo eo tiragalo eno mme ba anamisa dikgatiso tsa semmuso tse di amanang le tiragalo eo. Dikereke le tsone di nnile le seabe se se botlhokwa mo phatlalatsong ya dikgatiso ka tirisanommogo le Beke ya Ditso tsa Bantsho mo nakong eno ya ntlha, ka bobegadikgang jo bo tlwaelesegileng le jwa bantsho bo ne bo thusa mo maitekong a phatlalatso.

Mo dingwageng tsa bo-1930, Beke ya ditso tsa Bantsho e ne ya ganetsa tlhamane e e golang ya "lebaka le le latlhegileng" la Borwa, le le neng le bolela gore makgoba a ne a tshwarwa sentle, gore Ntwa ya Selegae e ne e le ntwa ya "tlhaselo ya bokone", le gore batho ba bantsho ba ne ba le botoka thata ka fa tlase ga bokgoba. Woodson o ne a kwala jaana: "Fa o laola mogopolo wa motho, ga o tlhoke go tshwenyega ka se a se dirang, ga o tlhoke go mmolelela gore a se ka a ema fano kgotsa a ye koo. O tla bona 'lefelo la gagwe le le siameng' mme o tla nna mo go lone.

Beke ya Ditso ya Bantsho e ne ya gola ka tumo mo dingwagasomeng tse di latelang, mme boratoropo go ralala Amerika ba e amogela jaaka letsatsi la boikhutso.

Kgwedi ya ditso tsa Bantso (1970)

Ntlo ya ntlha ya ditso tsa bantsho ya Black United Students, Kuumba House kwa Kent State, kwa meletlo e le mentsi ya kgwedi ya ditso tsa Bantsho e neng e tshwaretswe teng.

Barutabana ba Bantsho le Baithuti ba Bantsho ba ba Kopaneng kwa Yunibesithing ya Kent State ba ne ba tisa mogopolo la ntlha gore Kgwedi ya ditso tsa Bantsho e nne ka Tlhakole 1969. Moletlo wa ntlha wa Kgwedi ya ditso tsa Bantsho o ne wa tshwarelwa kwa Kent State ngwaga morago ga moo, go tloga ka Firikgong a le gabedi go fitlha ka Tlhakole a le masome mabedi le boferabobedi 1970.

Dingwaga di le thataro morago ga moo, Kgwedi ya ditso tsa Bantsho e ne e ketekwa go ralala lefatshe mo ditheong tsa thuto, mafelo a setso sa bantsho le mafelo a setshaba, a magolo le a mannye, fa Tautona Gerald Ford a ne a lemoga Kgwedi ya ditso tsa Bantsho ka 1976, ka nako ya go keteka United States Bicentennial. O ne a rotloetsa Maamerika go "tsaya tshono ya go tlotla diphitlhelelo tse gantsi di itlhokomolositsweng tsa bantsho ba Amerika mo dikarolong tsotlhe tsa maiteko mo ditsong tsa rona."