Khonferense ya Lefatshe Bophara Kgatlhanong le Kgethololo ya Semorafe ya 2001

Khonferense ya Lefatshe ya 2001 kgatlhanong le Tlhaolele (WCAR), e gape e itsegeng jaaka Durban I, e ne ya tshwarelwa kwa Durban International Convention Centre kwa Durban, Afrika Borwa, ka fa tlase ga kemedi ya UN, go tloga ka 31 Phatwe go fitlha ka 8 Lwetse 2001.

Khonferense e ne e akaretsa dikgang di le mmalwa tse di nang le dikganetsano, go akaretsa le go busediwa ga bokgoba jwa transatlantic le kgang ya boagi jwa maemo a bobedi kwa Palesetina-Iseraela. [3] Puo e e dirisitsweng mo Phatlalatsong ya bofelo le mo Lenaneong la Tiro e e dirilweng ke khonferense e ne ya ganetsanwa thata mo dikarolong tseno, ka bobedi mo dikopanong tsa go baakanyetsa mo dikgweding tse di neng di tla pele ga khonferense le ka nako ya khonferense ka boyone.

Ditlhopha tse pedi tsa baemedi, United States le Iseraele, di ne tsa tswa mo khonferenseng eo ka ntlha ya go bo di ne di sa dumalane le molawana o o neng o re Bo-Zion bo tshwana le bosemorafe. Maitlamo a bofelo le Thulaganyo ya Tiragatso e ne e se na mokwalo o U.S. le Iseraele di neng di o ganetsa, mokwalo oo o ne wa tlhophiwa ke baemedi mo malatsing a a neng a latela morago ga gore U.S. le Iseraele di tswe.

Ka go tshwana le khonferense eo, Foramo ya NGO e e neng e tshwaretswe kwa thoko le yone e ne ya tlhagisa Maiphako le Thulaganyo ya yone, e e neng e se tokomane ya semmuso ya Khonferense, e e neng e na le puo e e amanang le Iseraele e WCAR e neng ya tlhopha go e ntsha mo Maiphako a yone, mme e ne ya tshwaiwa phoso ke Mokomisinara wa Ditšhaba Tse di Kopaneng wa Ditshwanelo tsa Botho wa nako eo e bong Mary Robinson le ba bangwe ba le bantsi.

Kokoano ya Mekgatlho e e Seng ya Puso e ne ya felela ka go sa utlwane. Mary Robinson o ne a se ka a tlhola a engwa nokeng ke United States mo tirong ya gagwe ya go nna Mokomisinara yo Mogolo, mme bontsi jwa ditlamorago tsa khonferense eno tsa sepolotiki di ne tsa senngwa ke ditlhaselo tsa September 11, 2001. Ditlhaselo tseno di diragetse malatsi a le mararo fela morago ga gore khonferense e fele, mme di ne tsa dira gore e se ka ya tlhola e nna kgang ya dikgang, mme di ne tsa ama dikamano tsa boditšhabatšhaba le dipolotiki ka tsela e e masisi. Khonferense e ne ya latelwa ke khonferense ya Durban II ka 2009 kwa Geneva, e e neng ya kganelwa ke dinaga di le lesome tsa Bophirima. Khonferense ya segopodiso ya Durban III ka Lwetse 2011 kwa New York le yone e ne ya tshwaiwa diphoso thata mme ya kganelwa ke dinaga di le 14 tsa Bophirima.

Dipaakanyo

Khonferense eno e ne ya letlelelwa ke United Nations General Assembly Resolution #52/111. Pele ga khonferense, go ne ga tshwarwa dikopano tse di farologaneng tsa go baakanyetsa (PrepComs) go supa ditlhogo tsa khonferense le go dira dikwalo tsa ntlha tsa Maiphako le Thulaganyo ya Tiro. PrepComs tse di ne tsa kopana le mathata go tswa kwa tshimologong. 5]

Bothata jwa ntlha e ne e le kgang ya gore setlhogo sa kopano eno e ne e tshwanetse go nna eng. Dinaga tsa Yuropa Bophirima, mmogo le United States, Canada, Australia, New Zealand, le Japane, tsotlhe di ne di batla gore boikaelelo jwa kopano eno e nne jo bo boletsweng mo molaomotheong o o neng o e dumelela. Setlhopha sa Aforika, dinaga tsa Latin America, le dinaga tsa Caribbean di ne di batla gore maikemisetso a khonferense a fete se se neng se le mo tshwetsong, mme a akaretse dilo tse di amanang le dikgato tsa kgaolo, bosetšhaba le tsa boditšhabatšhaba tsa tuelo ya bokoloniale le bokgoba. [ 5]

Pele ga khonferense, go ne gape go na le Dikhonferense tsa Kgaolo tse nne, kwa Strasbourg, Santiago, Dakar, le Tehran.

Maiphako a Durban le Thulaganyo ya Tiro

Maikano a Durban le Thulaganyo ya Tiragatso di ne tsa amogelwa ke baemedi ba puso ba ba neng ba le teng kwa khonferenseng e e neng e tshwaretswe kwa International Convention Centre.

Go duelela bokoloniale le bokgoba

Kgang ya go duelela bokoloniale le bokgoba e tlhalosiwa mo go ¶ 13, ¶ 14, ¶ 15 le ¶ 29 ya Maiphako. E ne e le nngwe ya dikgang tse go neng go ganetsanwa thata ka tsone kwa khonferenseng, e e neng e ka nna ya dira gore khonferense yotlhe e se ka ya tsamaya sentle. E ne ya rarabololwa ka botswerere mo Phatlalatsong, e e nang le puo e e neng e kgotsofatsa setlhopha sa Aforika, kwa ntle ga go dirisa molao-motheo wa bosenyi kgatlhanong le botho kgatlhanong le ditlogolwana tsa bakoloniale le kwa ntle ga go tlhoma maikarabelo a a phepafetseng a go busetsa mo dikarolong tsa dinaga tsa pele tsa bokoloniale. [ 6]

Kgang ya go duelela bokoloniale le bokgoba e tlhalosiwa mo go ¶ 13, ¶ 14, ¶ 15 le ¶ 29 ya Maiphako. E ne ele nngwe ya dikgang tse go neng go ganetsanwa thata ka tsone kwa khonferenseng, mme go ne go ka diragala gore khonferense yotlhe e se ka ya tsamaya sentle. E ne ya rarabololwa ka botswerere mo Phatlalatsong, e e nang le puo e e neng e kgotsofatsa setlhopha sa Maaforika, kwa ntle ga go dirisa molawana wa bosenyi kgatlhanong le botho kgatlhanong le ditlogolwana tsa bokoloniale le kwa ntle ga go tlhoma maikarabelo a a phepafetseng a go busetsa kwa dikarolong tsa dinaga tsa pele ga bokoloniale. [ 6]

Nngwe ya dintlha tse go neng go ganetsanwa ka tsone kwa khonferenseng e e neng e amana le kgang eno e ne e le ya tlhaolele. Ka nako ya go baakanyetsa khonferense, Afrika Borwa e ne ya gatelela gore ga e batle go golaganya tuelo le tlhaolele. Ka nako ya Khonferense ya Kgaolo ya Tehran, dipuso tsa Asia di ne tsa tsenya serapa se se dirang kamano e e ntseng jalo. Seno se ne sa phimolwa ka kopo ya baemedi ba Aforika Borwa. Go golaganya tuelo le tlhaolele go ne go na le bokgoni jwa go kgaoganya setšhaba sa Afrika Borwa, le go tlhagisa ditlamorago tse di tshwanang le tse di neng di le teng ka mananeo a a ganetsanang a go fetola lefatshe kwa Zimbabwe. Dikgatelelo tsa sepolotiki tsa selegae, le maikaelelo a puso ya Aforika Borwa go rotloetsa poelano mo nageng, di dirile gore maemo a Aforika Borwa a nne thata.[ 6]

Ka jalo kgang ya tuelo e ne e raraane, e e neng ya okediwa ke Moporesitente wa Senegal, Abdoulaye Wade, a bitsa matsholo a go batla tuelo ya bokoloniale le bokgoba a re ke "a bongwana". 6]

Nako ya ntlha e kgang ya tuelo e neng ya baka mathata e ne e le ka nako ya go baakanyetsa ka Motsheganong 2001, fa baemedi ba ne ba swetsa gore ba e tsenye mo lenaneong la dikopano. Ka nako eo, ntlha ya bonè mo go tse tlhano tse di neng di le mo thulaganyong ya kopano e ne e le "Go dira dithulaganyo tse di mosola tsa go baakanya bothata, go dira boikuelo, go baakanya, go baakanya le go tsaya dikgato tse dingwe, mo maemong a setšhaba, a kgaolo le a boditšhabatšhaba". European Union, e e neng e emelwa ke Portugal, e ne e batla gore puo yotlhe e tsenngwe mo masakaneng. United States e ne e batla fela go tsenya lefoko "compensatory" mo gare ga dikhurumelo. Setlhopha sa Aforika, Armenia le Cuba di ne tsa ganetsa ditshitshinyo tseo ka bobedi, mme Setlhopha sa Aforika se ne sa re fa kgang eo e ka tsenngwa mo gare ga dikhurumelo, ba ne ba tla batla gore mokwalo otlhe o tsenngwe mo gare ga dikhurumelo. Kwa bofelong, kakantsho ya kwa United States e ne ya amogelwa, mme go ne ga tsenngwa polelo mo pegong e e neng e bontsha dikgopolo tse di farologaneng malebana le bokao jo bo tlhomameng jwa matshwao ano. Dinaga tsa kwa Yuropa Bophirima di ne tsa buisana ka tsela e e seng ya semmuso, kwa ntle ga thulaganyo ya semmuso ya go baakanyetsa, gore ke dikgato dife le selekanyo sa go sa dirisane mmogo se ba ka se tsayang fa kgang ya tuelo e ka nna le maatla kwa Durban ka boyone.

Pele ga khonferense eo, go ne go akanngwa gore kgang ya tuelo e ne e amana le kgwebo ya makgoba ya kwa Atlantic, le go dirwa ga Afrika kolone ke Bayuropa, ka jalo go ne ga dira gore dinaga tsa Yuropa Bophirima (go akaretsa le dinaga tse pele e neng e le tsa bokoloniale tsa Belgium, Fora, Jeremane, Italy, Netherlands, Portugal, Spain le United Kingdom) le United States di nne kgatlhanong le African Group. African Group e ne ya tshegediwa ke Asia, Latin America, le Caribbean.[ 6]

Pele ga khonferense, ka 3 Phatwe 2001, Setlhopha sa Aforika se ne sa phasalatsa Non-Paper ka ga "Tshiamololo ya Nako e e Fetileng", e e neng e na le puo e e bogale mme ka kakaretso e na le boemo jo bo lekalekaneng. Mo pampiring eno, E.U. e ne ya araba ka August 8, 2001, ka pampiri e e seng ya yone e e neng e bua ka bontsi jwa dikgang tse di mo pampiring ya Setlhopha sa Aforika, mme e seng tsotlhe. United States le yone e ne ya phasalatsa pampiri e e seng ya pampiri, mme seno se ne sa se ka sa thusa go le kalo fa se bapisiwa le ya E.U. 6]

Setlhopha sa Aforika se ne sa phasalatsa Non-Paper ya bobedi ka 3 Lwetse 2001 e e neng e le maatla go feta ya pele, ka puo e e fetogang go tswa go "go phimola molato" go ya go "go phimola molato ka bonako le ka go tlhoka mabaka", go gatelela bosenyi kgatlhanong le setho, le go kopa pusetso (sengwe se pampiri ya pele e neng e sa se akaretse ka ntlha ya kopo ya U.S., e e dirilweng kwa kopanong ya go baakanyetsa kwa Geneva, gore puo e e ntseng jalo e se ka ya tsenngwa mo temaneng).[ 6][5]

Maloko a le mmalwa a Setlhopha sa Seafrika a ne a ganetsa ka tlhamalalo go kopa gore go duelwe ditshenyegelo. Poresidente Wade o ne a re "Re sa ntse re boga ditlamorago tsa bokgoba le bokoloniale, mme seo ga se ka ke sa lekanngwa ka madi. Ke akanya gore seo ga se utlwale fela, mme gape se a nkutlwisa botlhoko". Ka tsela e e tshwanang, Afrika Borwa e ne e kgatlhegela thata go dirisa nako le maiteko mo dilong tse di nang le mosola, tse di jaaka thuso ya Bophirima ya Millennium Africa Recovery Programme, e e neng e tla itumedisa U.S. le EU.

Go ne ga fitlhelelwa tumalano malebana le kgang ya go duelela ditshenyegelo tseo kwa bofelong jwa August 2001. Ka di 24 tsa Phatwe, Moporesidente wa United States George W. Bush o ne a itsise mo khonferenseng ya bobegadikgang gore "kgang ya dituelo e rarabolotswe  ⁇  bobotlana tshedimosetso ya bofelo e ke neng ke na le yone e ne e le gore kgang eno e ... lebega e rarabolotswe", le fa gone metswedi ya dikgang ka nako eo e ne ya palelwa ke go lemoga botlhokwa jwa mafoko ao. United States e ne ya tswa mo khonferenseng dibeke di sekae morago ga moo. 6]

Bo-Zionism

Molaotlhomo pele ga khonferense

Ka nako ya dipokano tsa go baakanyetsa kwa Geneva, mafoko a a neng a amanya Bo-Zion le bomorafe a ne a tsenngwa mo dikholomong, ka tsholofelo ya gore a tla emisediwa ka mafoko a a neng a bua ka go gatakelwa ga ditshwanelo tsa Ba-Palestine. U.S. e ne e setse e tshoseditse ka gore e tla ikgogona mo khonferenseng eo fa e le gore dikwalo tsa khonferense eo di ne di ka akaretsa mokwalo o o ka tlhalosiwang ka tsela epe fela jaaka o o golaganyang Bo-Zionism le tlhaolele. Gape Mary Robinson o ne a bolela gore dikgotlhang tsa sepolotiki tsa kgaolo ga di a tshwanela go tsenngwa mo lenaneong la kopano. Baemedi ba Australia, Canada, le bangwe ba Yuropa ba ne ba dumalana le se se neng se buiwa ke United States. 7]

Mookamedi-Kakaretso wa Lekgotla la Dinaga Tsa Maarabia, Amr Moussa, o ne a tlhalosa boemo jwa Baarabia jaana: "Ditiro tsa bomorafe tsa Iseraele kgatlhanong le batho ba Palesetina di tshwanetse go rarabololwa kwa khonferenseng ya boditšhabatšhaba e e ikaeletseng go fedisa bomorafe. Dinaga tsa Maarabia ga di solofele gore khonferense ya Durban e tla nna lefelo la go rarabolola tharabololo ya kagiso ya Maarabia le Iseraele, mme gone di solofetse gore mekgwa ya tlhaolele ya Iseraele kgatlhanong le batho ba Palesetina ga e kitla e tlodisiwa matlho". 7]

Baemedi ba Baarabia ba ne ba sa ganelele mo puong e e neng e tshwantsha Bo-Zion ka tlhamalalo le tlhaolele. Go ne ga akantshiwa gore ba ne ba leka go tsosolosa Maiphako a Lekgotla la Kopano ya Ditšhaba Tse di Kopaneng a 3379 (a a neng a gatisiwa ka 1975, a a neng a phimolwa ka 1991) ao a neng a bolela gore "Bo-Zion ke mofuta mongwe wa tlhaolele". Boemo jwa bone e ne e le gore, go na le moo, ba ne ba leka go gatelela gore ditiro tse di dirwang ke Iseraele kgatlhanong le Ba-Palestine di ne di le tsa bomorafe. 7]

Boemo jono bo ne bo tlhotlhelediwa ka tsela nngwe ke matshosetsi a United States a go se tsenelele mo kgwebong ya bone, e leng se se neng se tla dira gore go se ka ga kgonega gore go gatelelwe gore go buiwe mafoko a a bogale go kgala Iseraele kana go tshwantsha go boga ga Ba-Palestina le ga batho ba ba bolailweng ka nako ya Polao ya Kgailo. Go ya ka morutabana mongwe wa Moarabia, ga go na naga epe ya Moarabia kwa ntle ga Syria e e neng ya gatelela gore go nne le puo epe e e golaganyang Iseraele le mekgwa ya tlhaolele. [ 7]

Kwa tshimologong ya kopano ya kwa Geneva, go ne ga tlhagisiwa lekwalo le le neng le na le dirapa tse thataro tse di neng di bua ka "ditiro tsa bosemorafe tsa Zionist", go akaretsa boikuelo jwa gore Iseraele "e sekaseke molao wa yone o o theilweng mo kgethololong ya semorafe kgotsa ya bodumedi jaaka molao wa go boela le dipholisi tsotlhe tsa maatla a a busang tse di thibelang batshabi ba Palesetina le batho ba ba fudugileng go boela kwa magaeng a bone le dithoto", le kakantsho ya tlhokego ya "go tlisa thopo ya kwa ntle ya Jerusalema ke Iseraele mmogo le ditiro tsotlhe tsa yone tsa bosemorafe kwa bokhutlong". 7]

Kwa bokhutlong jwa pokano eno, mafoko ano otlhe a ne a tlositswe kana a fokoditswe. Polelwana nngwe e e ntseng jalo e e neng ya tlosiwa e ne e le e e neng e umaka "ditlhabelo tse di fisiwang" tse di neng tsa dirwa ke batho ba bangwe, e e neng e lejwa e le go nyatsa segopotso sa Bajuda ba ba neng ba bolawa ke Banasi. Badipolomate ba Aforika Borwa ba setse ba boleletse dinaga tsa Maarabia le tsa Bamoseleme gore ba tla tshwanelwa ke go ntsha mokwalo o o ka tlhalosang seemo sa ga jaana ntle le go dirisa puo e e tshwanang le "ditiro tsa go phepafatsa merafe kgatlhanong le Ba-Palestine". 7]

Le fa go ntse jalo, United States, e e neng e sa dumalane le diteng tse di setseng, e ne ya swetsa go romela setlhopha sa maemo a a kwa tlase, se eteletswe pele ke Ambassador Michael Southwick, kwa Khonferenseng, go na le gore Mokwaledi wa Naga wa United States e bong Colin Powell a nne teng ka boene. Badiredibagolo ba Jeremane ba ne ba tshwaya tshwetso eno phoso, mme United States Congressional Black Caucus e ne ya mo rotloetsa gore a nne teng. Anti-Defamation League e ne ya mo rotloetsa gore a nne kgakala le yone.[ 5]

Go tswa ga Amerika le Iseraele

Ka 3 Lwetse 2001, morago ga malatsi a le manè a dipuisano tse di neng di sa atlege tse di neng di sa kgone go fitlhelela tumalano ka puo, baemedi ba United States le ba Iseraele ba ne ba tswa mo khonferenseng. Tona ya Merero ya Dinaga tsa Amerika Colin Powell le Tona ya Merero ya Dinaga tsa kwa ntle ya Iseraele Shimon Peres ba boletse fa seno se dirilwe ka maswabi.[ 8][9]