Letlapa la ga Rosetta

Letlapa la ga Rosetta ke stele ya granodiorite e ngotsweng ka diphetolelo tse tharo tsa taelo e ntshitsweng ka 196 BC nakong ya puso ya Ptolemy ya Egepeta, boemong ba Kgosi Ptolemy V Epiphanes. Mekwalo e e kwa godimo le e e fa gare e ka Seegepeto wa Bogologolo go dirisiwa mekwalo ya hieroglyphic le ya Demotic, ka go latelana, fa e e kwa tlase e le ka Segerika sa Bogologolo. Taelo e na le dipharologano tse dinnye fela go ralala diphetolelo tse tharo, e e dirang gore Rosetta Stone e nne selotlolo sa go tlhaloganya mekwalo ya Egepeto.

letlapa leno le ne le betlilwe ka nako ya Bogerika mme go dumelwa gore kwa tshimologong le ne le bontshiwa mo teng ga tempele, gongwe kwa Sais. E ka tswa e ne ya fudusiwa kwa bofelong jwa bogologolo kgotsa ka nako ya ga Mamluk, mme kgabagare e ne ya dirisiwa jaaka sedirisiwa sa go aga mo kagong ya Fort Julien gaufi le toropo ya Rashid (Rosetta) kwa Nile Delta. E ne ya fitlhelwa koo ka July 1799 ke lepodise la Mofora e bong Pierre-François Bouchard ka nako ya letsholo la ga Napoleon kwa Egepeto. E ne e le mokwalo wa ntlha wa dipuo tse pedi wa Bogologolo wa Egepeto o o neng wa bonwa mo metlheng ya segompieno, mme o ne wa tsosa kgatlhego e e anameng ya batho ka bokgoni jwa one jwa go tlhaloganya mokwalo ono wa hieroglyphic o o neng o sa ranolwe pele. Go ise go ye kae dikhopi tsa lithokerafi le dipolasetere di ne tsa simolola go anama mo dimusiamo le mo bakanoking ba Yuropa. Fa Maborithane a ne a fenya Mafora, ba ne ba isa letlapa leno kwa Lontone ka fa tlase ga melawana ya Capitulation of Alexandria ka 1801. Fa e sa le ka 1802, le ntse le bontshiwa phatlalatsa kwa Musiamong wa Borithane mo e ka nnang ka metlha mme ke selo se se etelwang thata koo.

Tlhaloso

Letlapa la Rosetta le kwadilwe jaaka "letlapa la granodiorite e ntsho, le le nang le mekwalo e meraro ... e e fitlhetsweng kwa Rosetta" mo lenaaneng la dilo tsa botaki tse di ribolotsweng ke letsholo la Fora mme tsa ineela mo masoleng a Borithane ka 1801. Ka nako nngwe morago ga gore e goroge kwa Lontone, mekwalo eno e ne ya tsenngwa mmala ka tšhoko e tshweu gore e balege sentle, mme boalogodimo jo bo setseng bo ne jwa khurumediwa ka llaga ya boka jwa carnauba jo bo neng bo diretswe go e sireletsa mo menwaneng ya baeng. Seno se ne sa dira gore letlapa le nne le mmala o montsho o o neng wa dira gore le supiwe ka phoso e le basalt e ntsho.Ditlaleletso tseno di ne tsa tlosiwa fa letlapa le ne le phepafadiwa ka 1999, mme tsa senola mmala wa ntlhantlha o o bosetlha jo bontsho jwa letlapa, go phatsima ga popego ya lone ya kristale, le mothapo o o pinki o o tsamayang go kgabaganya sekhutlo se se kwa godimo sa molema. Dipapiso le kokoanyo ya Klemm ya disampole tsa matlapa a Egepeto di bontshitse go tshwana go go gaufi le matlapa a a tswang kwa kwaring e nnye ya granodiorite kwa Gebel Tingar kwa lotshitshing lo lo kwa bophirima lwa Nile, kwa bophirima jwa Elephantine kwa kgaolong ya Aswan; mothapo o o pinki o tlwaelegile mo granodiorite go tswa kwa kgaolong eno.

Letlapa la Rosetta le bogodimo jwa disentimetara di le 112,3 kwa ntlheng ya lone e e kwa godimo, bophara jwa disentimetara di le 75,7, le bokima jwa disentimetara di le 28,4. E bokete jwa dikilogerama di ka nna 760 (1,680 lb). E na le mekwalo e meraro: rejisetara e e kwa godimo ka di-hieroglyph tsa Egepeto wa Bogologolo, ya bobedi ka mokwalo wa Egepeto wa Demotic, mme ya boraro ka Segerika sa Bogologolo. Mekwalo e meraro e ga se dipuo tse tharo tse di farologaneng, jaaka go tlwaelegile go sa tlhaloganngwe sentle. Boalo jo bo kwa pele bo pholetšhilwe mme mekwalo e gabilwe go se kae mo go jone; matlhakore a letlapa a borethe, mme mokwatla o dirilwe fela ka tsela e e makgwakgwa, go akanngwa gore e ka bo e sa bonale fa stele e ne e agiwa.

Letlapa la tshimologo

Kago sešwa e le nngwe e e ka nnang teng ya letlapa la ntlhantlha

Lejwe la Rosetta ke karolwana ya stele e kgolo. Ga go na dikarolwana tse dingwe tse di neng tsa fitlhelwa mo dipatlisisong tsa moragonyana tsa lefelo la Rosetta. Ka ntlha ya boemo jwa yone jo bo senyegileng, ga go na epe ya dikwalwa tse tharo tse di feletseng. Rejisetara e e kwa godimo, e e dirilweng ka ditlhaka tsa hieroglyph tsa Egepeto, e ne ya senyega thata. Go ka bonwa fela mela ya bofelo e le 14 ya mokwalo wa hieroglyphic; tsotlhe di robegile ka fa letlhakoreng la moja, mme di le 12 tsa tsone di robegile ka fa molemeng. Ka fa tlase ga yone, rejisetara e e fa gare ya mokwalo wa demotic e falotse botoka; e na le mela e le 32, mme ya ntlha e le 14 ya yone e senyegile go sekae kafa letlhakoreng le le siameng. Rejisetara e e kwa tlase ya mokwalo wa Segerika e na le mela e le 54, e mela ya ntlha e le 27 ya yone e sa ntseng e le gone ka botlalo; tse dingwe di ntse di oketsega ka ntlha ya go thubega ga letlapa ka fa mojeng kwa tlase.

Boleele jo bo feletseng jwa mokwalo wa hieroglyphic le bogolo jotlhe jwa stele ya ntlhantlha, e Leje la Rosetta e leng karolwana ya yone, bo ka fopholediwa go ikaegilwe ka di- stele tse di bapisiwang tse di sa ntseng di le teng, go akaretsa le dikhopi tse dingwe tsa tatelano e e tshwanang. Taelo ya pelenyana ya ga Canopus, e e neng ya agiwa ka 238 BC ka nako ya puso ya ga Ptolemy III, e bogodimo jwa dimilimitara di le 2 190 (7.19 ft) le bophara jwa dimilimitara di le 820 (32 in), mme e na le mela e le 36 ya mokwalo wa hieroglyphic, 73 ya mokwalo wa demotic4. Ditlhangwa di boleele jo bo tshwanang. Go tswa mo dipapisong tse di ntseng jalo, go ka fopholediwa gore mela e mengwe e le 14 kgotsa e le 15 ya mokwalo wa hieroglyphic ga e yo mo rejisetareng e e kwa godimo ya Leje la Rosetta, e leng dimilimitara tse dingwe gape di le 300 (12 in).Mo godimo ga mekwalo eo, gongwe go ka bo go nnile le pono e e bontshang kgosi e neelwa medimo, e tlhomilwe disiki e e nang le diphuka mo godimo ga yone, jaaka mo Canopus Stele. Ditshwano tseno, le letshwao la hieroglyphic la "stela" mo letlapeng ka bolone (bona lenaane la matshwao a ga Gardiner),