Si Ronda
Si Ronda ke filimi ya 1930 ya kwa Dutch East Indies e e neng e tsamaisiwa ke Lie Tek Swie mme e ne e na le Bachtiar Effendi. E theilwe mo ngwaong ya segompieno ya molomo ya Ba-Betawi, e latela ditiro tsa sekebekwa, se se nang le bokgoni mo silat (ditshameko tsa setso tsa go tlhabana tsa Se-Malay), se se itsegeng e le Si Ronda. Mo dipolelong tsa lenong tse filimi e tserweng mo go tsone, Ronda gantsi o ne a tshwantshiwa jaaka mofuta wa Robin Hood. Filimi eno, e go akanngwang gore ga e sa tlhole e le teng, e ne e le nngwe ya difilimi tsa metshameko ya dibetsa tse di neng tsa gololwa magareng ga 1929 le 1931. Si Ronda e ne ya se ka ya buiwa thata mo metsweding ya dikgang fa e sena go gololwa. Kgatiso ya bobedi ya tlhamane eno, e e bidiwang Si Ronda Macan Betawi, e ne ya dirwa ka 1978.
Go diriwa ga filimi
[fetola | Fetola Motswedi]Si Ronda e ne e dirilwe go tswa mo lenong (moano o o buiwang ka molomo wa kwa Betawi o o tshwanang le motshameko wa thelebishene) o o neng o ratiwa ke Ba-China le batho ba ba tlholegileng koo ka nako eo. Dipolelo tsa ga Ronda di bua ka sekebekwa sa Mo-Betawi se se bidiwang ka leina le le tshwanang, se se nang le bokgoni jwa go lwa ka dibetsa (silat) e bile se itsege ka go tsaya mo go ba ba humileng go naya bahumanegi. [1]Mokanoki mongwe wa difilimi wa kwa Indonesia e bong Misbach Yusa Biran o akantsha gore Ronda e ne ya tlhophiwa gore e nne yone e tla dirisiwang ka gonne e na le ditshwantsho tse di kgatlhang. Mo dibaesekopong tsa mo gae, gantsi ditshwantsho tse di ntseng jalo di ne di tlhotlhelediwa ke tsa kwa Amerika mme di ne di amogelwa sentle ke babogedi.[2]
Ditiragalo tse di tshwanang le tsa ga Si Ronda di akaretsa tsa ga Si Jampang le Si Pitung;[3] metshameko eno ya mo seraleng e ne e bua thata ka banna ba ba tlhomologileng (ba ba bidiwang jago) ba le fa ba ne ba tshela kwa ntle ga molao, gantsi ba ne ba lwela batho fela.[4] Ditiragalo tsa mofuta ono, tse di neng di bontshiwa jaaka difilimi tsa dinokwane, di ne tsa tuma thata mo dibaesekopong tsa selegae morago ga go gololwa ga Si Tjonat ke Batavia Motion Picture ka 1929. Kgatiso eno e ne ya latelwa ke Rampok Preanger ya bo-Wong (le yone ka 1929), le go fetolwa ga dikgang tsa Si Pitung ka 1931. Ga se dibaesekopo tsotlhe tsa mofuta ono, tse di neng di na le kwatara ya dibaesekopo tsotlhe tse di golotsweng mo nageng ka 1929-1931[5], tse di neng di na le dinonofo tsa go nna mogaka tsa mogaka wa konokono: Ka sekai, go fetolwa ga Si Pitung ke booraWong go ne go mo tlhalosa e le sekebekwa fela mme e seng jaaka Robin Hood wa mo seraleng.[6]
Si Ronda e ne ya tsamaisiwa ke Lie Tek Swie mme ya dirwa ke Tan Khoen Yauw wa Tan's Film[7]. Bobedi jwa bone ba ne ba kile ba dira mmogo mo khampaning ya Njai Dasima e e neng e dira madi a mantsi ka 1929. [8]A. E. O ne a dira tiro ya go tsaya ditshwantsho. Loepias.[9] Filimi eno e e sa bueng, e e neng e gatisitswe ka mmala o montsho le o mosweu, e ne e na le Bachtiar Effendi, yo e neng e le motlhami wa dipopego tsa lefelo le Tan a neng a le kwa go lone, a tshameka karolo ya ntlha mo go yone. [10]Gape e ne e na le Momo, motshameki yo o neng a tlhageletse mo filiming ya Njai Dasima.[11]
Go gololwa le boswa
[fetola | Fetola Motswedi]Si Ronda e ne ya gololwa ka 1930; Effendi[12] o ne a bolela gore e ne ya gololwa pele ga Nancy Bikin Pembalesan (Nancy Takes Revenge) ya ga Tan, e e neng e le tswelelopele ya Njai Dasima, e simolola go bontshiwa ka Motsheganong 1930. Makwalodikgang a Se-Dutch [13]a bontsha gore e ne ya bontshiwa kwa Medan, kwa Sumatra Bokone, ka 1932. Biran o kwala gore baesekopo eno e ne ya se ka ya gatisiwa thata; o bolela gore Sinematek Indonesia ga e na metswedi ya dikgang e e amanang le Si Ronda[14].
Morago ga Si Ronda, Lie le Tan ba ne ba dira mmogo mo difiliming tse dingwe tse tharo. [15]Lie o ne a tlogela Tan's ka 1932, go begwa fa mokgwa wa gagwe o ne o sa tlhole o tsamaelana le setlhopha sa batho ba maemo a a kwa tlase sa Tan mme o ne wa dira gore tiro e fete tekanyetsokabo.[16] Effendi o ne a tswelela go dira le Tan go fitlha ka 1932, fa a ne a tsamaya go ya go etelela pele makasine wa dibaesekopo wa Doenia Film[17]. Momo o ne a tswelela go tshameka go fitlha ka 1941, la ntlha a tshameka le Tan's mme moragonyana a tshameka le Standard Film. Filimi eno e ka tswa e latlhegile. Karl G. Heider o kwala gore dibaesekopo tsotlhe tsa kwa Indonesia tsa pele ga 1950 di latlhegile. [18]Le fa go ntse jalo, Katalog Film Indonesia (Indonesian Film Catalogue) ya ga JB Kristanto e bega gore go na le tse di setseng mo mabolokelong a Sinematek Indonesia.[19]
Filimi e nngwe e e theilweng mo dipolelong tsa ga Ronda, e e bidiwang Si Ronda Macan Betawi (Ronda the Betawi Tiger), e ne ya gololwa ka 1978.[20] E kaelwa ke Fritz G. Schadt, e ne e na le Dicky Zulkarnaen mo karolong ya setlhogo le Lenny Marlina jaaka moratiwa wa gagwe. Mo tiragatsong e, Ronda o dirisa bokgoni jwa gagwe jwa silat go lwantsha beng ba lefatshe ba ba bosula le badiredi ba puso ya bokoloniale.[21]
Metswedi
[fetola | Fetola Motswedi]- ↑ Filmindonesia.or.id, Si Ronda; Biran 2009, pp. 104–05; van Till 1996, p. 470
- ↑ Biran 2009, p. 108; Sen 1995, p. 15
- ↑ "Ronda, Si". Encyclopedia of Jakarta (in Indonesian). Jakarta City Government. Archived from the original on 7 January 2013. Retrieved 28 April 2013.[1]
- ↑ Gouda 1999, p. 169.[2]
- ↑ Sen 1995, p. 15; Biran 2009, pp. 105, 111, 113
- ↑ Biran 2009, pp. 379–80; van Till 1996, pp. 461–68
- ↑ Filmindonesia.or.id, Kredit Si Ronda.[3]
- ↑ Biran 2009, pp. 99–100.[4]
- ↑ Filmindonesia.or.id, Kredit Si Ronda.[5]
- ↑ Said 1982, p. 138.[6]
- ↑ Filmindonesia.or.id, Momo.[7]
- ↑ Filmindonesia.or.id, Si Ronda
- ↑ Biran 2009, pp. 104–05.[8]
- ↑ Biran 2009, pp. 104–05
- ↑ Said 1982, pp. 142–43
- ↑ Biran 2009, p. 111.[9]
- ↑ Said 1982, p. 138.[10]
- ↑ Filmindonesia.or.id, Momo.[11]
- ↑ Biran 2009, p. 351.
- ↑ "Si Ronda". filmindonesia.or.id (in Indonesian). Jakarta: Konfiden Foundation. Archived from the original on 2 December 2013. Retrieved 22 July 2012
- ↑ [12]