Setšhaba sa Segosi sa Bafokeng

Setšhaba sa Segosi sa Bafokeng (North West (South African province))

Folaga ya Bafokeng

Royal Bafokeng ke legae la morafe wa Bafokeng, morafe wa setso o o buang Setswana. Puso ya segosi e akaretsa sekgala sa dikilometara di le 1000 mo Porofense ya Bokone Bophirima jwa Afrika Borwa. Motsemogolo ke Phokeng, gaufi le Rustenburg. "Bafokeng" e dirisiwa go kaya setlhopha sa merafe mmogo le naga e maloko a yone a nnang mo go yone. Mmusi wa jaanong wa bogosi ke Kgosi Leruo Molotlegi . Yo o ntseng a busa go tloga ka ngwaga wa 2000. Bafokeng ba simolotse go nna kwa Rustenburg Valley ka 1450AD, go nna teng ga letsopa mo lefelong le go kaya go goroga ga Bafokeng kwa Rustenburg Phokeng Valley ka nako e. Kgosi Tshukudu o ne a nna kgosi ya ntlha ya Bafokeng e e kopaneng ka 1750.

Bafokeng e ne ya bona tlhokomelo e kgolo boditšhabatšhaba ka 2010, ka ntlha ya Royal Bafokeng Stadium, kwa metshameko e le merataro ya sejana sa FIFA 2010 World Cup e neng ya tshamekiwa teng, le Bafokeng Sports Campus, e e neng ya amogela isetlhopha sa kgwele ya dinao sa Engelane ka nako ya Sejana sa Lefatshe.

Tshimologo

Morafe wa Bafokeng (Bafokeng o o rayang 'Batho ba monyo', kgotsa 'Batho jwa bojang') ba na le karolo ya lefatshe mo nageng ya Afrika Borwa e e nang le batho ba le 150,000, e seng Bafokeng botlhe ba ba nnang mo go yone. Dingwao tse di sa kwalwang di bolela gore fa ba ne ba nna mo mokgatšheng wa Rustenburg, go ne go nna le monyo o montsi bosigo jotlhe, o o neng o solofetsa gore lefatshe le ne le tla ungwa mme ka gone setšhaba se ne se tla atlega. Bafokeng ba ne ba kgaratlhela go reka lefatshe, ba leleka batlhasedi le babusi jaaka ba ne dira jalo.

Go na le Bafokeng ba ka nna 100 go ya go 150 000 ba ba nnang mo lefelong la dikilometara di le 150 kwa bokonebophirima jwa Gauteng , mo Afrika Borwa, mme ba bangwe ba phatlaletse mo Afrika Borwa yotlhe.  Bafokeng ba bolokile setso sa bone se se sa tlwaelegang le ditsamaiso tsa boeteledipele jwa setso mme ba eteletswe pele ke Kgosi wa losika, yo ga jaana e leng Leruo Molotlegi.

Boalo jwa lefatshe

Bontsi jwa naga eno ke naga e e nang le bojang. Temothuo e ne e le yone tiro ya konokono go fitlha go ribololwa ga Reef ya Merensky, e e neng ya dira gore go simololwe le meepo. Reef ya Merensky, e e nang le matlapa a a nang le polatinamo e ntsi e e bokima jwa maoto a le 30 kwa Bushveld Igneous Complex, ke karolo ya lefelo le le nang le polatinamo e ntsi go gaisa otlhe mo lefatsheng

Hisitori

Matlo a a sireletsegileng a Bafokeng kwa MasoelingGo tshwantsha

Batho ba Bafokeng ba simolotse hisitori ya bone ka ngwaga wa 1140. Kgosi (Kgosi) Sekete III, yo o neng a busitsng kwa tshimologong ya dingwaga tsa bo1700, e ne e le wa ntlha mo moleng wa dikgosi, o Kgosi Leruo Molotlegi wa ga jaana e leng setlogolo sa one sa bo masome a mathano ka tlhamalalo. Sekete III o ne a latelwa ke dikgosi e bong Diale, Ramorwa, Sekete IV, le Thethe. Morago ga foo go ne ga tla kgosi e go ka tweng e ene e na le tlhotlheletso e kgolo mo hisitoring ya Bafokeng: Kgosi August Mokgatle, yo o neng a busa go tloga ka 1834 go fitlha ka 1891. O ne a kopanya didirisiwa tsa setshaba, mme a simolola go reka lefatshe le Bafokeng ba neng ba le tsere ka makgolokgolo a dingwaga mo bathong ba basweu ba ba neng ba neng ba batla go nna le bone. Dingwaga di le masome a mararo le boraro morago ga loso lwa ga Mokgatle, karolo ya lekekema le le nang le letlapa le legolo go gaisa mo lefatsheng la dimetale tsa setlhopha sa polatinamo di ne tsa bonwa ka fa tlase ga lefatshe la Bafokeng. Ka ntlha ya go reka ga Mokgatle lefatshe, Bafokeng ba ne ba kgona go kgabagare (morago ga tlhaolele) go batla ditshwanelo go tswa kwa meepong ya meepo ya platinum mo setšhabeng.

Mokgwaro George Molotlegi (1936 go ya go 1997) e ne e le morwarraagwe Kgosi Edward Patrick Lebone Molotlegi yo o neng a busa Bafokeng go tloga ka 1988 go ya go 1994. Ka nako ya puso ya gagwe, Mokgatlho wa Bosetšhaba o o neng o busa mo Afrika Borwa o ne o dirile puso ya Bophuthatswana jaaka taolo mo bathong botlhe ba Batswana, go akaretsa le Bafokeng. Kganetso ya ga Kgosi Lebone kgatlhanong le go fuduga go ne ga dira gore a nne le kgotlhang le moporesidente wa Bophuthatswana wa nako eo, Lucas Mangope, yo o neng a tshwara kgosi ya Bafokeng mme a mo tshwenya go fitlha a patelesega go tshabela kwa Botswana e e bapileng le Afrika borwa. Mangope o ne a amogela Mokgwaro George Molotlegi jaaka Kgosi ya Bafokeng. Boemo jono bo ne jwa tswelela go fitlha ka 1994 fa Mangope a ne a patelediwa go tswa mo pusong fa Bophuthatswana e ne e busediwa gape mo Aforika Borwa. Seno se ne sa dira gore Kgosi Lebone a kgone go boela kwa Phokeng le go etelela batho ba gagwe pele gape. Go boa ga gagwe go ne ga tshwaiwa ka mekete e e tlhakatlhakaneng, mme e ne ya nna ya nakwana ka Kgosi Lebone a tlhokafala ka November 1995. Yo o neng a tla nna Kgosi Mokgwaro George Molotlegi o ne a boela kwa legaeng la gagwe mo lefelong leo mme a nna koo go fitlha a tlhokafala ka Sedimonthole 1997.

Ka 1925, go ne ga bonwa mabolokelo a magolo go gaisa otlhe mo lefatsheng a dimetale tsa setlhopha sa polatinamo, jaaka polatinamo, rhodium le palladium mo dinageng tsa Bafokeng. Dikhampani tsa meepo jaanong di duela setšhaba madi a go reka ka tshwanelo ya go epa dimetale tseno. Tumalano ya kgotlatshekelo ka 1999 le moepo wa Impala Polatinamo (Implats), khampani ya bobedi e kgolo ya polatinamo mo Afrika Borwa, e ne ya naya morafe wa bogosi wa Bafokeng diperesente di le some a le mabedi tsa dishere mo polatinamo yotlhe e e tserweng mo lefelong la bone le karolo ya go nna le Implats. Tlhwatlhwa ya karolo ya Bafokeng mo Impala e ne e oketsegile gararo go ya go diranta di le dimilione di le 50 ka ngwaga wa 2001. Bafokeng ba amogela dituelo tsa ngwaga le ngwaga tsa mo e ka nnang $63 milione go tswa mo meepong ya polatinamo.

Dipolotiki

Kgosi ya morafe wa Bafokeng, Kgosi Leruo Tshekedi Molotlegi

Kgosi Leruo Tshekedi Moletlegi, mmusi wa bo36 yo o begilweng wa batho ba Bafokeng, o ne a bewa mo setulong sa bogosi ka Phatwe 2003. Yo o tlileng pele ga gagwe e ne e le mogolowe, Kgosi Lebone II. Kgosi Leruo Molotlegi ke leloko la bo 15 la losika lwa segosi.

Lenaane la dikgosi tsa bosheng le dinako tsa puso ya tsone:

• 1834-1891: Kgosi Mokgatle
• 1891-1896: Kgosi Tumagole
• 1897-1938: Kgosi Molotlegi
• 1938-1956: Kgosi Manotshe Molotlegi
• 1956-1995: Kgosi Lebone Edward Molotlegi
• 1995-2000: Kgosi Mollwane Molotlegi
• fa e sale ka 2000: Kgosi Leruo Molotlegi

Ikonomi

Setšhaba se tlhomile letlole la khumo, Royal Bafokeng Holdings, mokgatlho wa peeletso kwa Gauteng. Letlole le na le maikarabelo a go okamela kgolo le go tlhokomela madi a a amogelwang ke setšhaba. E tsewa e le mofuta o o gatelang pele wa go beeletsa madi mo setšhabeng sa Afrika, ka palogotlhe ya dithoto tse di ka fa tlase ga taolo ya diranta di le dibilione di le dinne. RBN e tsentse madi a go duelela ditshenyegelo le dipoelo mo diporojekeng di le mmalwa, le mo tsamaisong ya setšhaba le ditirelo tsa loago. Tseno di akaretsa:

Royal Bafokeng Stadium, Phokeng

• Royal Bafokeng Sports, e e okametseng tlhabololo ya metshameko mo baaging ba lefelo leo. setadiamo sa ditulo di le 45 000 le dikago tsa diatleletiki di ne tsa agiwa kwa Phokeng ka ngwaga wa 2000. Royal Bafokeng Sports Palace e ne e le lefelo la semmuso la 2010 la Sejana sa Lefatshe.
• Royal Bafokeng Administration (RBA) , e e leng yuniti ya go rulaganya toropo e e nang le maikarabelo a go tsamaisa ditirelo le go tlhokomela kgatelopele ya Master Plan go ralala dikgaolo tsotlhe. E tlhokomela metse e farologaneng (kgotla) mo Setšhabeng go netefatsa gore mafaratlhatlha le ditirelo di tsamaisana le pono ya nako e telele.
• Royal Bafokeng Institute (RBI) , e maikaelelo a yone e leng go tokafatsa thuto le go ithuta mo Setšhabeng sa Bafokeng.

RBN gape e kwadisitse dikhampani di le mmalwa tsa go dira kwa Phokeng jaaka karolo ya maiteko a go atolosa dithoto tse di romelwang kwa ntle ga dilo tse di sa dirisiwang le metswedi ya tlholego.

Pele ga a tlhomiwa mo setulong sa bogosi, Kgosi Leruo Molotlegi o ne a simolola kgato e e latelang mo tlhabololong ya batho ba gagwe. Morwarraagwe, Kgosi Mollwane Lebone Boikanyo Molotlegi, o ne a bula tsela ya go tsaya kgato ka go bolela Vision 2020. Seno se gwetlha batho ba Bafokeng go fokotsa go ikaega ga bone ka dithoto tsa bone tse di fokotsang tsa diminerale le go nna setšhaba se se ikemetseng ka nosi mo dingwageng tsa ntlha di le some a mabedi tsa lekgolo leno la dingwaga, fa ba ntse ba tshegetsa setso sa Bafokeng.

Dikarolo tse dikgolo tsa go gatelelwa ga Pono 2020 di wela mo dikarolong tse di latelang:

• Go dira dipeeletso tse di farologaneng
• Tlhabololo ya Ikonomi
• Thulaganyo ya Thuto
• Tlhabololo ya mafaratlhatlha/Thulaganyo e Kgolo
• Boitekanelo le Thulaganyo ya Loago
• Tikologo e e se nang bokebekwa

Totem

Bontsi jwa merafe ya Setswana, fela jaaka merafe e mengwe ya Aforika Borwa, ba tlhophile diphologolo dingwe go tshwantshetsa setšhaba. Dikwena ke tatelano ya losika lwa batho ba Basotho-Batswana, ba ba akaretsang Bafokeng, mme ka jalo le Setšhaba sa Segosi sa Bafokeng. Ka jalo kwena ke karolo ya folaga ya RBN. Mo folageng, kwena e ya kwa metsing, e batho ba Bafokeng ba dumelang gore ke sesupo sa kgotsofalo. Dikwena di bontshiwa ke ditlhopha tse dingwe tsa Basotho-Batswana di na le molomo o o bulegileng fa Bafokeng ka metlha di bontshiwa kwena ya tsone e tswetswe molomo.

Botaki

Motaki wa Afrika Borwa Maggie Laubser (1886-1973) o ne a taka setshwantsho sa Annie of the Royal Bafokeng ka 1945.